Αρχαϊκή περίοδος: Πυκνή κατοίκηση, δημόσια κτήρια και ιερά

 
Στις βραχώδεις εκτάσεις των Λόφων αναπτύσσονται δύο σημαντικοί αρχαίοι δήμοι: της Μελίτης και της Κοίλης. Στο βαθύ κοίλωμα μεταξύ Πνύκας και Λόφου των Μουσών (Φιλοπάππου) διαμορφώνεται η γνωστή από τον Ηρόδοτο «διὰ Κοίλης ὁδὸς», ένας σημαντικός οδικός, εμπορικός και στρατηγικός άξονας που συνδέει το άστυ με το λιμάνι του, τον Πειραιά. Στον Λόφο της Πνύκας συνέρχεται η Εκκλησία του Δήμου, ενώ ιδρύονται το ιερό των Νυμφών στον ομώνυμο Λόφο και το ιερό του Διός στον βορειοανατολικό πρόβολο της Αγίας Μαρίνας.

 
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

Travlos 1971, 466-476 (Πνύκα), 569-572 (ιερό Διός Υψίστου)· Forsén και Stanton 1996· Δακουρά-Βογιατζόγλου 2013, 195-196.

Απόδοση της αρχαίας οδού Κοίλης με το οικιστικό περιβάλλον της.

(Πηγή: Lauter 1982, 46, εικ. 3)